កាព្យរំលឹកអំពីអក្សរខ្មែរ

កាព្យរំលឹកអំពីអក្សរខ្មែរ

ព្រះរាជនិពន្ធសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ គណៈមហានិកាយ

បទពាក្យ ៧

អក្សរខ្មែរ

អក្សរសាស្ត្ររុងរឿងដោយសារខ្មែរ	ពុំហ៊ានបែកបែរឲ្យភ្លាត់ខុស
ជនខ្មែរគ្រប់គ្នាទាំងស្រីប្រុស	ពុំហ៊ានបង្ខុសឲ្យខូចបង់ ។
ជនខ្មែរស្រុះគ្នាលើកតម្កើង	ដំឡើងពាក្យពេចន៍ដោយផ្ចិតផ្ចង់
ខ្មែរជាគ្រហស្ថខ្មែរជាសង្ឃ	ខំប្រឹងតម្រង់អក្សរជាតិ ។
អក្សរវិបត្តិជាតិវិបត្តិ	ខ្ចាយខ្ចាត់រាត់រាយក្លាយឃ្លៀងឃ្លាត
ហេតុនេះខ្មែរយើងកុំរវាត	ត្រូវរក្សាជាតិឲ្យរឹងប៉ឹង ។
បើដឹងមិនដល់កុំធ្វើចេះ	ចំណេះតិចតួចស្តួចស្តើងស្តឹង
បើចង់ច្បាស់លាស់ត្រូវខំប្រឹង	កុំដេកសម្ងំឲ្យចេះឯង ។
ចំណេះកើតមានព្រោះការរៀន	កម្ជិលអៀនប្រៀនកុំសម្តែង
ធ្វើឲ្យគេស្ងើចគេកោតក្រែង	ស្លាក់ស្លែងទេកុំរិះគន់គេ ។
ត្រូវរិះគន់ខ្លួនឯងជាមុន	កុំឲ្យស៊យស៊ុនខុសទទេ
បើឆ្ងល់ពុំយល់ត្រូវសួរគេ	ឥតថោកអ្វីទេថ្លៃទេតើ ។
បុរាណថាថោកអីនឹងដៃ	ថ្លៃអីនឹងមាត់ពោលសើវ៉ើ
រៀនទៅសួរទៅទើបគ្រាន់បើ	អើពើចង់ចេះប្រសើរណាស់ ។
ចាស់ថាបើល្ងង់កុំធ្វើចេះ	បើមានចំណេះឲ្យជាក់ច្បាស់
បើស្តើងហើយចង់ឲ្យបានក្រាស់	ត្រូវថែមកម្រាស់ផ្សំសាច់គ្នា ។
អបស្ទបប៉ះប៉ុនយកកម្រាស់	កុំចាំងកុំច្រាស់ហួសមាត្រា
ប៉ះផ្សំផ្គុំភ្ជិតទើបកើតជា	ទោលឬបន្ទោរមួនជាងមុន ។
បើចេះអក្សរនិងភាសា	នៃជាតិណាៗកុំជ្រុលស៊ុន
ងាប់ស័ព្ទប្រែស្រាយក្លាយជាប់កុន	សុនគ្រុនប្រែក្លាយឃ្លាតក្តីពិត ។
កាលដែលប្រារព្ធនឹងប្រែស្រាយ	ត្រូវគិតនាយអាយដោយពិនិត្យ
ឲ្យឃើញសេចក្តីជាខ្មែរពិត	សឹមប្រែកុំផ្តិតតាមពាក្យគេ ។
ត្រូវប្រែឲ្យមកជាសេចក្តី	ដែលខ្មែរប្រុសស្រីអាចរិះរេ
ស្តាប់យល់មិនឆ្ងល់ទើបហៅប្រែ	ត្រឹមត្រូវតាមរូបសេចក្តីពិត ។
អ្នករៀនភាសាជនបរទេស	ទ្វេធ្វេសដោយការឥតបើគិត
កាលខ្លួនកំពុងរៀនប្រឹងប្រិត	ប្រែផ្តិតឲ្យចំតាមរូបស័ព្ទ ។
ភ្លេចនឹកគិតមកភាសាខ្លួន	ឲ្យយល់សំនួនដែលងាយស្តាប់
សម្លឹងសង្កេតតែរូបស័ព្ទ	ក៏ស្រាប់តែប្រែខុសទាំងស្រុង ។
អ្នករៀនសំស្ក្រឹតឬបាលី	ប្រែខុសសេចក្តីព្រោះភ័ន្តផុង
យល់ខុសទទេទាំងដើមចុង	ចូលក្នុងវិងស៊ុងខ្មាសអ្នកផង ។
តិដ្ឋៈបាលីប្រែថាឈរ	អ្នករៀនឈ្លក់វរអន់ម្តងៗ
ត្រង់មានសេចក្តីថាស្ងួនគ្រង	ប្រែឆ្គងថាឈរនៅងាប់ស័ព្ទ ។
បារាំង «ព័រតេសួរឡាតែត» (១)	ខ្មែរឆ្អែតចិត្តជាប់បែរប្រែប្រាប់
អ្នកដែលមិនចេះឲ្យគ្នាស្តាប់	បង្គាប់ថាឲ្យកាន់សីលក្បាល ។
មិនប្រាប់ឲ្យគ្នាដឹងថាទូល	នេះហៅស្រមូលពុំត្រកាល
ពាក្យខ្មែរថាទូលក៏លើក្បាល	ត្រកាលប្រែខុសពីពាក្យខ្លួន ។
តែងកាព្យឲ្យត្រូវតាមសម្ផស្ស	តាមកាព្យចាស់ៗដែលមានចួន
កុំចេះតែតែងតាមចិត្តខ្លួន	ឲ្យកាព្យមានចួនខុសមាត្រា ។
ពាក្យអឺយនិងអើយ(២)សូរផ្សេងគ្នា	ដូចជាប្អូនអើយ(៣)ម្តេចឡើយថា
ស្តាប់បងមិនឮឬស្ងួនភ្ងា	ធ្វើជាមិនឮព្រោះរឹងខ្លួន ។
ព្រះបាទសម្តេចព្រះហរិរ័ក្ស	ទ្រង់បានបញ្ជាក់ដោយផ្ទួនៗ
ក្នុងកាព្យព្រះអង្គដែលមានចួន	សំនួនសម្ផស្សឥតមានឆ្គង ។
កវីគួរតែយកតម្រាប់	ពុំគួរប្រញាប់កាត់រំលង
រំលុបបែបនោះមិនត្រាប់ត្រង	ខុសពីបំណងអ្នកប្រាជ្ញចាស់ ។
មានអ្នកតែងកាព្យខ្លះហ៊ានថា	ម្តេចមិនវាចាឲ្យជាក់ច្បាស់
ប្រើជាកិរិយាខុសស័ព្ទណាស់	គួរផ្លាស់សម្តីនេះចោលចេញ ។

                                                                ជ.ណ

ពន្យល់

(១) Porter sur la tête ។ (២)-អានថា «អ្ហើយ»។ (៣)-អានថា​ «ប្អូនអ្ហើយ ឬ ប្អូនណើយ» កុំថា ប្អូនអើយ ។

កំណាព្យនេះដកស្រង់ពីទស្សនៈសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត